လတ္တရန်စာချုပ်

လတ္တရန်စာချုပ်

စာချုပ်မချုပ်ဆိုမီ ဟောလီစီနှင့် အီတလျံ ကိုယ်စားလှယ်များ
အမျိုးအစား	နှစ်နိုင်ငံသဘောတူညီစာချုပ်
အကြောင်းအရာ	အီတလီကျွန်းဆွယ်တွင် ဗာတီကန်မြို့ပြနိုင်ငံကို တည်ထောင်ခြင်း
လက်မှတ်ရေးထိုးသည့် နေ့စွဲ	၁၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၂၉ (၁၉၂၉-၀၂-၁၁)
တည်နေရာ	ရောမမြို့, အီတလီဘုရင့်နိုင်ငံ
အသက်ဝင်သည့် နေ့စွဲ	၇ ဇွန် ၁၉၂၉
ထိရောက်မှု အခြေအနေ	ဟောလီစီနှင့် အီတလီဘုရင့်နိုင်ငံမှ အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းခြင်း
လက်မှတ်ရေးထိုးသူများ	Pietro Gasparri ဗင်နီတို မူဆိုလီနီ
အဖွဲ့ဝင်များ	ဟောလီစီ အီတလီ
ဘာသာစကား	အီတလီဘာသာစကား

လတ္တရန်စာချုပ် (Lateran Treaty) သည် အီတလီဘုရင့်နိုင်ငံနှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး အုပ်ချုပ်သော ဗာတီကန်တို့အကြား ၁၉၂၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် ရောမမြို့၌ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သော သဘောတူစာချုပ်ဖြစ်သည်။ ဤစာချုပ်သည် နှစ်ပေါင်းများစွာကြာမြင့်ခဲ့သော "ရောမပြဿနာ" (Roman Question) ကို အဆုံးသတ်စေခဲ့သည်။

ရောမပြဿနာ (Roman Question)

၁၉ ရာစုအတွင်း အီတလီနိုင်ငံ ပေါင်းစည်းရေးကာလတွင် ပုပ်ရဟန်းမင်း အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ပုပ်ရဟန်းမင်း နိုင်ငံတော် (Papal States) ၏ နယ်မြေများကို အီတလီဘုရင့်နိုင်ငံက သိမ်းယူခဲ့သည်။ ၁၈၇၀ ပြည့်နှစ်တွင် ရောမမြို့ကို သိမ်းယူလိုက်သောအခါ ပုပ်ရဟန်းမင်းသည် မိမိကိုယ်ကိုယ် "ဗာတီကန်၏ အကျဉ်းသား" အဖြစ် ခံယူခဲ့ပြီး အီတလီနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေး ပြတ်တောက်ကာ အီတလီနိုင်ငံ၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို အသိအမှတ်မပြုခဲ့ပေ။ ဤအခြေအနေကို "ရောမပြဿနာ" ဟုခေါ်ဆိုပြီး နှစ်ပေါင်း ၆၀ နီးပါးကြာမြင့်ခဲ့သည်။

စာချုပ်၏ အဓိကအချက်များ

၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် အီတလီဝန်ကြီးချုပ် ဘင်နီတို မူဆိုလီနီ (Benito Mussolini) နှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်း ပိုင်းယပ်စ် ၁၁ (Pope Pius XI) ကိုယ်စား ကာဒီနယ် ပီယက်ထရို ဂတ်စပါရီ (Cardinal Pietro Gasparri) တို့က လတ္တရန်စာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသည်။ ဤစာချုပ်တွင် သဘောတူညီချက် သုံးရပ် ပါဝင်သည်။

လာတန်သဘောတူညီချက်ဖြင့် ဗာတီကန်စီးတီးနိုင်ငံပိုင်နယ်မြေ

၁။ နိုင်ငံရေးစာချုပ် (Political Treaty): အီတလီနိုင်ငံက ဗာတီကန်စီးတီးနိုင်ငံတော် (Vatican City State) ကို အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ဤနိုင်ငံငယ်သည် ပုပ်ရဟန်းမင်း၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် လုံးဝလွတ်လပ်စွာ ရပ်တည်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

၂။ ဘဏ္ဍာရေးသဘောတူညီချက် (Financial Convention): အီတလီနိုင်ငံ ပေါင်းစည်းစဉ်ကာလက ပုပ်ရဟန်းမင်းနိုင်ငံတော်မှ ဆုံးရှုံးခဲ့သော နယ်မြေများအတွက် ကက်သလစ်အသင်းတော်အား ငွေကြေးလျော်ကြေး ပေးအပ်ရန် သဘောတူခဲ့သည်။

၃။ ကက်သလစ်သာသနာဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် (Concordat): အီတလီနိုင်ငံတွင် ရိုမန်ကက်သလစ်ဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ကက်သလစ်ချာ့ချ်၏ အခွင့်အရေးများနှင့် အခြေအနေများကို သတ်မှတ်ပေးခဲ့သည်။ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်းများကိုလည်း အီတလီနိုင်ငံတော်က အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။

အရေးပါမှု

လတ္တရန်စာချုပ်သည် "ရောမပြဿနာ" ကို အပြီးသတ် ဖြေရှင်းပေးခဲ့ပြီး ဗာတီကန်စီးတီးနိုင်ငံတော်ကို တရားဝင် နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် ကမ္ဘာ့မြေပုံပေါ်တွင် ပေါ်ပေါက်လာစေခဲ့သည်။ ၎င်းသည် အီတလီနိုင်ငံနှင့် ကက်သလစ်ချာ့ချ်အကြား ဆက်ဆံရေးပုံစံကိုလည်း သတ်မှတ်ပေးခဲ့ပြီး ယနေ့တိုင် ဆက်လက်တည်ရှိနေပါသည်။

ဗာတီကန်မြို့တော်မြေပုံ