ထိုင်းနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး
.svg){kind=small}
ထိုင်းနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးစနစ်သည် ဘုရင်စနစ်ကို အခြေခံထားသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်အညီ အုပ်ချုပ်သည့်စနစ် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲမှာ မျိုးရိုးလိုက်သော ဘုရင်ဖြစ်ပြီး အစိုးရအကြီးအကဲမှာ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သည်။ တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင်သည် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် ဥပဒေပြုရေးမဏ္ဍိုင်တို့မှ သီးခြားဖြစ်သည်။
ယခင်က ထိုင်းနိုင်ငံ (ထိုစဉ်က ဆယမ်ဘုရင့်နိုင်ငံ) ကို အကြွင်းမဲ့ဘုရင်စနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၂ ခုနှစ် ဆယမ်တော်လှန်ရေးအပြီးတွင် အနောက်တိုင်းပညာတတ် ဗျူရိုကရက်များနှင့် ရိုးရာစစ်တပ်တို့ ဦးဆောင်မှုဖြင့် ဆယမ်ပြည်သည် ဝန်ကြီးချုပ်ကို အစိုးရခေါင်းဆောင်အဖြစ်ထားရှိသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်အညီ အုပ်ချုပ်သည့် ဘုရင်စနစ်သို့ ကူးပြောင်းခဲ့ပြီး ပထမဆုံးသော ရေးသားထားသည့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ထိုင်းနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးသည် အထက်တန်းလွှာများ၊ ဗျူရိုကရက်များ၊ စစ်တပ်အရာရှိဟောင်းများအကြား အုပ်စုကွဲ ပြိုင်ဆိုင်မှုများဖြင့် ပြည့်နှက်နေခဲ့သည်။ အခါအားလျော်စွာ အာဏာသိမ်းမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံကို စစ်အာဏာရှင်များ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်သို့ ရောက်ရှိစေခဲ့သည်။ ယနေ့အထိ ထိုင်းနိုင်ငံသည် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများ မြင့်မားခြင်းကို ထင်ဟပ်စေသည့် အကြိမ်များစွာသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေများကို ပြောင်းလဲရေးဆွဲခဲ့သည်။ အာဏာသိမ်းမှုများ အောင်မြင်ပြီးနောက် စစ်အာဏာရှင်များသည် လက်ရှိဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေများကို ဖျက်သိမ်းကာ ကြားဖြတ်အမိန့်များကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးသမားများ၊ ဗျူရိုကရက်များ၊ ဩဇာကြီးသော စီးပွားရေးသမားများ၊ ကော်ပိုရိတ်အကြီးအကဲများနှင့် စစ်တပ်အရာရှိများအကြား ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးမှုများသည် ယာယီနိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှုကို ပြန်လည်ရရှိရေးအတွက် မောင်းနှင်အားဖြစ်ခဲ့သည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် The Economist Intelligence Unit က ထိုင်းနိုင်ငံအား "ချွတ်ယွင်းသော ဒီမိုကရေစီ" (flawed democracy) အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။
ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ နိုင်ငံရေး
[ပြင်ဆင်ရန်]၁၉၃၂ ခုနှစ် တော်လှန်ရေး မတိုင်မီကာလတွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၌ ရေးသားထားသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဟူ၍ မရှိခဲ့ပေ။ ထိုအချိန်က ဘုရင်သည် ဥပဒေအားလုံး၏ အရင်းခံဖြစ်ပြီး အစိုးရ၏ အကြီးအကဲအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ သို့သော် ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်အတွက် ပထမဆုံးသော ရေးသားထားသည့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို အရေးကြီးဆုံး လမ်းညွှန်ချက်အဖြစ် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ဤဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအား နောက်ပိုင်းတွင် အကြိမ်များစွာ ဖျက်သိမ်းခြင်းနှင့် ပြင်ဆင်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း ၎င်းကို ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီစနစ်၏ စတင်ခြင်းအဖြစ် ရှေးယခင်ကတည်းက သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် အထက်တန်းလွှာများအကြား နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခများ ပေါ်ပေါက်လာသောအခါ ၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ပထမဆုံးတရားဝင်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ဖျက်သိမ်းကာ အသစ်တစ်ခုဖြင့် အစားထိုးခဲ့သည်။
ထိုင်းနိုင်ငံ၏ နောက်ဆက်တွဲ ပဋိဉာဉ်များနှင့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေများအားလုံးသည် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်အောက်ရှိ နိုင်ငံတော်ကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့သော်လည်း အုပ်ချုပ်ရေးမဏ္ဍိုင်များအကြား အာဏာခွဲဝေမှုသည်မူ ကျယ်ပြန့်စွာ ကွဲပြားခဲ့သည်။ အများအားဖြင့် ထိုင်းအစိုးရများသည် ပါလီမန်စနစ်ကို ကျင့်သုံးခဲ့ကြသော်လည်း ၁၉၅၉ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကဲ့သို့ အချို့မှာ အာဏာရှင်ဆန်သည့် ပြဋ္ဌာန်းချက်များလည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ လွှတ်တော်တစ်ရပ်တည်းစနစ်နှင့် လွှတ်တော်နှစ်ရပ်စနစ် နှစ်မျိုးလုံးကို အသုံးပြုခဲ့ပြီး လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခြင်းနှင့် ခန့်အပ်ခြင်း နည်းလမ်းနှစ်သွယ်လုံးဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ဘုရင်၏ တိုက်ရိုက်အာဏာများသည်လည်း ကာလအလိုက် သိသိသာသာ ပြောင်းလဲမှုများ ရှိခဲ့သည်။
၁၉၉၂ ခုနှစ် မေလ အရေးအခင်းပြီးနောက် ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် "ပြည်သူ့ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ" ဟု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လူသိများသည့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥဒေကို အောင်မြင်စွာ ပြဋ္ဌာန်းနိုင်ခဲ့သည်။ အများပြည်သူတို့က ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ပြောင်းလဲမှုများသည် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှု၏ အဓိကအကြောင်းရင်းများထဲမှ တစ်ခုအဖြစ် မကြာခဏ ရှုမြင်ကြသည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအား ရေးဆွဲရာတွင် ပြည်သူတို့၏ ပါဝင်မှုအဆင့်အတန်းနှင့် ၎င်း၏ ဒီမိုကရေစီဆန်သော အချက်များကြောင့် မှတ်တိုင်တစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသည်။ ယင်းဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသည် လွှတ်တော်နှစ်ရပ်စလုံးကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်သည့်စနစ်ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး နိုင်ငံသားများ၏ အခွင့်အရေးများစွာကို တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ရွေးကောက်ခံအစိုးရများ၏ တည်ငြိမ်မှုကို မြှင့်တင်ရန် အစီအမံများကိုလည်း ထည့်သွင်းခဲ့သည်။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေခုံရုံး၊ အုပ်ချုပ်ရေးတရားရုံးနှင့် Ombudsman ကဲ့သို့သော အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို စောင့်ကြည့်ကြီးကြပ်သည့် အဖွဲ့အစည်းသစ်များလည်း ပထမဆုံးအကြိမ် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံရေးသမိုင်းတွင် ထင်ရှားသည့် ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်သူ သက်ဆင်ရှင်နာဝပ်၏ ငွေကြေးဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်မှုများသည် နောက်ပိုင်းတွင် နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်အတွက် စိန်ခေါ်မှုတစ်ရပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။
ထိုင်းဘုရင်တွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ တိုက်ရိုက်အာဏာအများအပြား မရှိသော်လည်း နိုင်ငံတော်၏ အမျိုးသားရေးလက္ခဏာနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှု၏ ပြယုဂ်အဖြစ် တည်ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် ၁၉၄၆ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၆ ခုနှစ်အထိ စိုးစံခဲ့သော ဘုရင်ဘူမိဘောသည် နိုင်ငံတည်ငြိမ်ရေးကို ခြိမ်းခြောက်သည့် နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းများ ပေါ်ပေါက်ချိန်တွင် ၎င်း၏ မြင့်မားသော လူထုလေးစားမှုနှင့် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ဩဇာအာဏာကို အသုံးပြုခဲ့သည့် အခါသမယများ ရှိခဲ့သည်။
ဒီမိုကရေစီခေတ်ဦး (၁၉၃၂ ခုနှစ် နောက်ပိုင်း)
[ပြင်ဆင်ရန်]နှစ်ပေါင်း ခုနစ်ရာကျော် အကြွင်းမဲ့ဘုရင်စနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ၁၉၃၂ ခုနှစ်မတိုင်မီက ရေးသားထားသည့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဟူ၍ မရှိခဲ့ပေ။ ထိုကာလများတွင် ဘုရင်သည် ဥပဒေပြုမှုအားလုံး၏ အရင်းအမြစ်ဖြစ်သည့်အပြင် အစိုးရ၏ အကြီးအကဲလည်း ဖြစ်သည်။ နယ်ချဲ့ဝါဒ၏ ခြိမ်းခြောက်မှုများကြောင့် ဘုရင်များက အနည်းငယ်သော ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို စတင်ခဲ့သည်။ ပဉ္စမ ရာမဘုရင်လက်ထက်တွင် သိသာထင်ရှားသည့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော်လည်း အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုမူ ဖွဲ့စည်းနိုင်ခြင်း မရှိသေးပါ။ အစိုးရအဖွဲ့ရှိ ဝန်ကြီးရာထူးများကို တော်ဝင်မျိုးနွယ်များက အများစု ထမ်းဆောင်ခဲ့ကြသည်။
ပထမကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင် စီးပွားရေးအကျပ်အတည်း အပါအဝင် အခြေအနေများကြောင့် နိုင်ငံရေးတင်းမာမှုများ မြင့်တက်လာသည်။ ဥရောပမှ ပြန်လာသော ပညာတတ်လူငယ်များနှင့် ကျောင်းသားများက ဘုရင်၏ အုပ်ချုပ်ရေးသည် ခေတ်နောက်ကျနေခြင်း၊ ခြစားနေခြင်းနှင့် ထိရောက်မှုမရှိခြင်းတို့ကြောင့် ဝေဖန်ပြစ်တင်မှုများ ပြုလုပ်လာကြသည်။ ၁၉၃၂ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ဗျူရိုကရက်များနှင့် ငယ်ရွယ်သော စစ်ဘက်အရာရှိများ ဦးဆောင်သည့်အဖွဲ့က ဘန်ကောက်မြို့ရှိ အစိုးရအဆောက်အအုံများနှင့် အဓိကဝန်ကြီးအချို့ကို သိမ်းပိုက်လိုက်သည်။ ဤလုပ်ရပ်သည် ၁၉၃၂ ခုနှစ် တော်လှန်ရေးကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ တော်လှန်ရေးခေါင်းဆောင်များသည် ရေးသားထားသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို အပါအဝင် နိုင်ငံတော်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးများကို တောင်းဆိုခဲ့သည်။
သတ္တမ ရာမဘုရင်နှင့် တော်ဝင်အထက်တန်းလွှာများနှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းပြီးနောက် အပြောင်းအလဲများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး ဘုရင်၏ အကြွင်းမဲ့အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ကို အဆုံးသတ်စေခဲ့သည်။ ဘုရင်သည် နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအကဲအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိသော်လည်း ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဘောင်အတွင်းမှ ဝန်ကြီးချုပ် ဦးဆောင်သော အစိုးရက တိုင်းပြည်ကို အုပ်ချုပ်သည့်စနစ်သို့ ကူးပြောင်းခဲ့သည်။ ပထမဆုံးအကြိမ် အမျိုးသားလွှတ်တော်အတွက် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ထိုရွေးကောက်ပွဲတွင် အမျိုးသမီးများ မဲပေးခွင့်ကို ပထမဆုံးအကြိမ် ရရှိခဲ့သည်။
အစိုးရဖွဲ့စည်းပုံ (၂၀၁၇ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ)
[ပြင်ဆင်ရန်]ထိုင်းနိုင်ငံသည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်အညီ အုပ်ချုပ်သော ဘုရင်စနစ်ဖြစ်ပြီး ဘုရင်သည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ တိုက်ရိုက်အာဏာ အကန့်အသတ်ဖြင့်သာ ရှိသည်။ ဘုရင်သည် ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ၎င်း၏အာဏာကို အမျိုးသားလွှတ်တော်၊ ဝန်ကြီးများကောင်စီနှင့် တရားရုံးများမှတစ်ဆင့် ကျင့်သုံးသည်။ နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအကဲအနေဖြင့် ဘုရင်သည် အမျိုးသားရေးလက္ခဏာနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှု၏ ပြယုဂ်ဖြစ်သည်။
အစိုးရ၏ အကြီးအကဲမှာ ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်ကို အမျိုးသားလွှတ်တော် နှစ်ရပ်ပေါင်း၍ ရွေးချယ်တင်မြှောက်သည်။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၁၅၁ အရ အောက်လွှတ်တော်အမတ် စုစုပေါင်း၏ ငါးပုံတစ်ပုံက ဝန်ကြီးတစ်ဦးချင်း သို့မဟုတ် ဝန်ကြီးများကောင်စီတစ်ခုလုံးကို အယုံအကြည်မရှိအဆို တင်သွင်းနိုင်သည်။
ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားလွှတ်တော်သည် အစိုးရ၏ ဥပဒေပြုရေးမဏ္ဍိုင်ဖြစ်ပြီး လွှတ်တော်နှစ်ရပ်ဖြစ်သော အောက်လွှတ်တော် (ပြည်သူ့ကိုယ်စားလှယ် လွှတ်တော်) နှင့် အထက်လွှတ်တော် (Sena) တို့ ပါဝင်သည်။ အောက်လွှတ်တော်သည် အမတ် ၅၀၀ ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး သက်တမ်းလေးနှစ် ဖြစ်သည်။ အမတ် ၃၅၀ ကို မဲဆန္ဒနယ်အခြေပြုစနစ်ဖြင့် ရွေးချယ်ပြီး အမတ် ၁၅၀ ကိုမူ ပါတီစာရင်းအချိုးကျ ကိုယ်စားပြုစနစ်ဖြင့် ရွေးချယ်သည်။ အထက်လွှတ်တော်တွင် အမတ် ၅၀၀ ပါဝင်ပြီး သက်တမ်းငါးနှစ် ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၁၀၇ အရ အထက်လွှတ်တော်အမတ်များကို လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ နယ်ပယ်အသီးသီးတွင် အသိပညာ၊ ကျွမ်းကျင်မှုနှင့် အတွေ့အကြုံရှိသူများထဲမှ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်နှင့် လူမှုရေးအုပ်စုများက ရွေးချယ်ခြင်း ဖြစ်သည်။
အဂတိလိုက်စားမှု
[ပြင်ဆင်ရန်]အဂတိလိုက်စားမှုသည် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ခေတ်သစ်သမိုင်းတစ်လျှောက် ကြီးမားသော ပြဿနာတစ်ရပ် ဖြစ်ခဲ့ပြီး ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍနှင့် အစိုးရကဏ္ဍ နှစ်ခုစလုံးတွင် ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသည်။ အဂတိလိုက်စားမှုသည် ထိုင်းလူ့အဖွဲ့အစည်း၏ သမိုင်းနှင့် ယဉ်ကျေးမှုနှင့် နက်ရှိုင်းစွာ ဆက်စပ်နေသည်ဟု သုံးသပ်မှုများ ရှိပါသည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်အတွင်း ပြုလုပ်ခဲ့သော သုတေသနများအရ ဗျူရိုကရေစီဆိုင်ရာ အဂတိလိုက်စားမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ကုန်ကျစရိတ်သည် ထိုင်းဘတ်ငွေ ဘီလီယံ ၁၀၀ ခန့်အထိ ရှိနိုင်ကြောင်းနှင့် အစိုးရအဆင့်အသီးသီးမှ အရာရှိများသည် ကြီးမားသည့်နှင့် အသေးစား အစိုးရစီမံကိန်းများမှ ရန်ပုံငွေများကို အလွဲသုံးစားပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ Transparency International ၏ ၂၀၁၈ ခုနှစ် အဂတိလိုက်စားမှု အဆင့်သတ်မှတ်ချက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံသည် အဆင့် ၉၉ ရရှိခဲ့သည်။
၂၀၁၄ ခုနှစ် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် အာဏာသိမ်းပြီးနောက် တစ်နှစ်အကြာတွင် အမျိုးသားငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် တည်ငြိမ်ရေးကောင်စီ (NCPO) သည် အဂတိလိုက်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေးစစ်ပွဲကို ကြေညာခဲ့သည်။ ဤရည်မှန်းချက်သည် ထိုင်းသမိုင်းတွင် ယခင် အာဏာသိမ်းမှုများပြုလုပ်ခဲ့သော စစ်အစိုးရများ၏ ဘုံရည်မှန်းချက်တစ်ခုလည်း ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း NCPO စစ်အစိုးရကိုယ်တိုင်လည်း သိက္ခာမဲ့စေသော အဂတိလိုက်စားမှုအရှုပ်တော်ပုံများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။
နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေး
[ပြင်ဆင်ရန်]ထိုင်းနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာနှင့် ဒေသတွင်းအဖွဲ့အစည်းများတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင်ဆောင်ရွက်သည်။ အထူးသဖြင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းသိမ်းထားရှိသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒတွင် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (အာဆီယံ) ကို အားပေးထောက်ခံခြင်းသည် အဓိကကျသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပြီး အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ စင်ကာပူ၊ ဘရူနိုင်း၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊ မြန်မာနှင့် ဗီယက်နမ်စသည့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် ပိုမိုနီးကပ်သော ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်လျက်ရှိသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံသည် ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ကွာလာလမ်ပူတွင် ကျင်းပခဲ့သည့် ပထမဆုံး အရှေ့အာရှ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး အပါအဝင် အာဆီယံနိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံခြားရေးနှင့် စီးပွားရေးဝန်ကြီးများ၏ နှစ်စဉ်အစည်းအဝေးများတွင် ပုံမှန် ပါဝင်တက်ရောက်သည်။
ဒေသတွင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် ထိုင်းနိုင်ငံအတွက် စီးပွားရေး၊ ကုန်သွယ်မှု၊ ဘဏ်လုပ်ငန်း၊ နိုင်ငံရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ကဏ္ဍများတွင် တိုးတက်မှုများ ဆောင်ကြဉ်းပေးလျက်ရှိသည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံသည် အာရှ-ပစိဖိတ် စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု (APEC) ကို အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပခဲ့ပြီး "ကွဲပြားခြားနားသော ကမ္ဘာ၊ အနာဂတ်အတွက် မိတ်ဖက်များ" (A World of Differences: Partnership for the Future) ဟူသော ဆောင်ပုဒ်ကို ချမှတ်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ဒေါက်တာ သုဖချိုင်း ပါနစ်ချ်ဖတ်ခ်ဒီသည် ၂၀၀၂ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၅ ခုနှစ်အထိ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ (WTO) ၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။
နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် ရွေးကောက်ပွဲများ
[ပြင်ဆင်ရန်]မဲပေးပိုင်ခွင့်
[ပြင်ဆင်ရန်]ထိုင်းနိုင်ငံတွင် မဲပေးခွင့်ဆိုင်ရာ ပြဿနာကို ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၉၅ အရ ဖြေရှင်းထားသည်။ [၁] မဲပေးရန်အတွက် လူတစ်ဦးတွင် အောက်ပါအရည်အချင်းများ ရှိရမည်-
- ထိုင်းနိုင်ငံသားဖြစ်ရမည်၊ နိုင်ငံသားပြုမှုဖြင့် နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့်ရရှိသူသည် ထိုင်းနိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့် အနည်းဆုံး ၅ နှစ်ရှိရမည်။
- ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပသည့်နေ့တွင် အသက် 18 နှစ်အောက်ဖြစ်ရမည်။
- မဲဆန္ဒနယ်ရှိ အိမ်ထောင်စုစာရင်းတွင် ၎င်းတို့၏အမည်ကို ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပသည့်နေ့မှ အနည်းဆုံး ရက်ပေါင်း ၉၀ အတွင်း စာရင်းပြုစုထားရမည်ဖြစ်သည်။
အာဏာဆိုင်ရာ အတွေးအမြင်များ
[ပြင်ဆင်ရန်]ဆိုပရန်ဇက်တီ၏ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အာဏာအယူအဆများ လေ့လာချက်အရ နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်တွင် အာဏာကို ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အခွင့်အာဏာ (Barami) နှင့် သီလစွမ်းအား သို့မဟုတ် အကြမ်းထည်စွမ်းအား (Amnat) ဟူ၍ အဓိက ဝေါဟာရနှစ်မျိုးဖြင့် ဖော်ပြနိုင်သည်။
ပါရာမီ (Barami)
[ပြင်ဆင်ရန်]ပါရာမီ (Barami) သည် ကောင်းမြတ်သော ကိုယ်ကျင့်တရားရှိသူတို့၏ စွမ်းအားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ကုသိုလ်ကံမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ၎င်းကို "ဆွဲဆောင်နိုင်စွမ်းရှိသော အာဏာ" (charismatic power) ဟုလည်း အကြမ်းဖျင်း ဘာသာပြန်ဆိုနိုင်သည်။ ပါရာမီသည် စကြဝဠာဆိုင်ရာ အမြစ်များ ရှိသော်လည်း နိုင်ငံရေးတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။ လူတစ်ဦး၌ ပါရာမီ ရှိနေခြင်းသည် ၎င်းတို့၏ အာဏာတည်မြဲရေးအတွက် အခြေခံဖြစ်နိုင်သကဲ့သို့၊ ပါရာမီ ချို့တဲ့ခြင်းသည် ပြိုင်ဘက်များက ၎င်းတို့အား ဖြုတ်ချရန် အခွင့်အလမ်း ဖြစ်စေနိုင်သည်။
ဗန်ကောက်ခေတ် (ခရစ်နှစ် ၁၇၈၃ ခုနှစ်မှ ယနေ့ခေတ်အထိ) တစ်လျှောက်တွင် လူတစ်ဦး၏ ပါရာမီကို ပြသခြင်းနှင့် ထိန်းသိမ်းခြင်းသည် နိုင်ငံရေးနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ အာဏာကို ထိန်းသိမ်းရန် သို့မဟုတ် ရယူရန် အရေးကြီးသော နည်းလမ်းဖြစ်ကြောင်း ဗီလ် (Veal) က ဆိုသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးအာဏာသည် ပါရာမီ၏ တန်ခိုးအာဏာနှင့် မကြာခဏ ဆက်စပ်နေလေ့ရှိသည်။ ဤအယူအဆသည် စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းများအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိပြီး "အမှန်တရားကို ဝိညာဉ်ရေးရာအရ ဩဇာကြီးမားသူများသာ ရရှိနိုင်သည်" ဟူသော အမြင်မျိုးလည်း ရှိစေသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် သတင်းစာတစ်စောင်၌ ဒုဗိုလ်ချုပ်တစ်ဦးက လုံလောက်သော ကုသိုလ် (bun) ရှိသူသာလျှင် ထိပ်တန်းလျှို့ဝှက်စာရွက်စာတမ်းများကို ဖတ်ရှုခွင့် ရှိသင့်ကြောင်း ရေးသားခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းများ၊ ပါရာမီ၊ အမှန်တရားနှင့် နိုင်ငံရေးပါဝင်မှုတို့အကြား ဆက်စပ်မှု ရှိနေသောကြောင့် ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် လူကြိုက်မများသည့် နိုင်ငံရေးသမားများအား အဆင့်နိမ့်ကျသော တိရစ္ဆာန်များဖြစ်သည့် အိမ်မြှောင်နှင့် ကျွဲစောင့်ကျွဲနွားကဲ့သို့သော သတ္တဝါများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ကာ သ ှိ ု င်းပုတ်လေ့ ရှိခဲ့သည်။
ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အခွင့်အာဏာဖြစ်သည့် ပါရာမီသည် ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ နာမ်လောကအမြင်ကို အခြေခံထားပြီး ယခင်ဘဝက ပြုခဲ့သော ကုသိုလ်နှင့် လက်ရှိဘဝတွင် ပြုလုပ်သော ကုသိုလ်ကောင်းမှုတို့မှ ရရှိသည်။ သို့သော်လည်း ပါရာမီ ပိုင်ဆိုင်သူများသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ တောင်းဆိုချက်များနှင့်အညီ မကျင့်ကြံပါက ပါရာမီသည် ဆုံးရှုံးသွားနိုင်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဖိဘွန်၏ အစိုးရသည် ၎င်းကိုယ်တိုင်က နိုင်ငံအတွက် တာဝန်ယူသောကြောင့် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ တရားဝင်မှု (နှင့် ပါရာမီ) ရှိခဲ့သည်။ စရစ် သည် နိုင်ငံတော်ကာကွယ်ရေးနှင့် နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို မြှင့်တင်ပေးသူဟူသော ဂုဏ်သတင်းကြောင့် ၎င်း၏ အုပ်ချုပ်မှုကာလတွင် ပါရာမီ ရှိခဲ့သည်။ ပရမ်၏ အစိုးရသည် ယုံကြည်စိတ်ချရသော ဝန်ဆောင်မှုနှင့် "လူကောင်း" ဟူသည့် ဂုဏ်သတင်းကြောင့် တရားဝင်မှု ရှိခဲ့သည်။ သက်ဆင်၏ နိုင်ငံရေးစနစ်သည် ၎င်းရရှိခဲ့သော ကျယ်ပြန့်သည့် လူကြိုက်များထောက်ခံမှုကြောင့် ပါရာမီ ရှိခဲ့သည်။
အာန်နတ် (Amnat)
[ပြင်ဆင်ရန်]ဆိုပရန်ဇက်တီ၏ လေ့လာမှုအရ အာန်နတ် (Amnat) သည် တရားဝင် ရာထူးမှ ဆင်းသက်လာသော အာဏာပိုင်ပုံစံဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ပင်ကိုဗီဇမှ လာခြင်းမဟုတ်ပေ။ အာန်နတ်ကို "အာဏာ" ဟုလည်း ဘာသာပြန်နိုင်သော်လည်း ချာချာဗာလပုန်ပွန် (Chachavalpongpun) ကမူ ကောင်းမှု သို့မဟုတ် မကောင်းမှုအတွက် အသုံးပြုနိုင်သည့် အကြမ်းထည် သီလစွမ်းအားဟု ဖော်ပြသည်။
အကြမ်းထည်စွမ်းအားဖြစ်သည့် အာန်နတ်သည် အာဏာရှိသော ရာထူးကို ရရှိခြင်းဖြင့် ရရှိလာသောကြောင့် "ယာယီ" ဖြစ်သည်။ အာန်နတ်သည် လက်အောက်ငယ်သားများအပေါ် အထက်လူကြီးများ၏ သုံးစွဲသည့် အာဏာဖြစ်သည်။ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ တရားဝင်မှု သို့မဟုတ် ပါရာမီ၏ အထောက်အပံ့မပါဘဲ အသုံးပြုပါက အာန်နတ်သည် ဆုံးရှုံးနိုင်သည် (sia amnat)။ ဤအခြေအနေမျိုးတွင် ကြောက်ရွံ့မှုက ယှဉ်ပြိုင်လာနိုင်သည်။
ဥပမာအားဖြင့် နိုင်ငံရေးတွင် အာန်နတ်ကို မူဝါဒများ ပြဋ္ဌာန်းရန်၊ အထက်မှအောက်သို့ ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းများ ချမှတ်ရန်၊ အတိုက်အခံများကို နှိမ်နင်းရန်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ကန့်သတ်ချုပ်ချယ်မှုများကို ရှောင်ရှားရန်၊ လက်အောက်ငယ်သားများကို ခန့်အပ်ရန်နှင့် ရာထူးတိုးမြှင့်ရန် စသည်ဖြင့် အသုံးပြုနိုင်သည်။
ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန်
[ပြင်ဆင်ရန်]ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ Constitution of the Kingdom of Thailand။ 2017-06-10 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။