တရုတ်စံကား

တရုတ်စံကား
Plumeria sanalsp.
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း
လောက:	Plantae
Clade:	Angiosperms
Clade:	Eudicots
Clade:	Asterids
မျိုးစဉ်:	Gentianales
မျိုးရင်း:	Apocynaceae
မျိုးဇာတ်သေး:	Plumeriinae
မျိုးစု:	Plumeria L.
မျိုးစိတ်
See text
Synonyms
Plumieria Scop.

စံကားပန်းပင်သည် 'အဲ့ပေါ့ဆီနေးစီအီး'(Apocynaceae)မျိုးရင်းတွင်ပါဝင်၍၊ ယင်းကို သိပ္ပံအမည်ဖြင့် 'ပလူမေးရိယာ အကျူတီဖိုးလိယား'(Plumeria acutifolia; ယခုအခါတွင် Plumeria rubra)ဟု ခေါ်သည်။

မူရင်းဒေသ

စံကားပန်းသည် မက္ကဆီကိုနှင့် ဂွါးတိမားလနိုင်ငံတို့၌ မူလ အားဖြင့်ပေါက်သော ပန်းပင်ဖြစ်၏။ ထိုဒေသတို့မှ အခြားနိုင်ငံ တို့သို ပျံ့နှံ့လာပြီးလျှင် အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့သို့ ရောက်ရှိ လာသည်ဟု ယူဆကြသည်

ဖော်ပြချက်

စံကားပန်းပင်သည် အပင်ပုမျိုးဖြစ်သည်။ ပေ ၂ဝ ထက် မြင့်သော အပင်များကို တွေ့ရခဲသည်။ အများအားဖြင့် အစဉ်အပွင့်ပွင့်လျက်ရှိသော်လည်း၊ ဒီဇင်ဘာလမှ မိုးရာသီတိုင် အောင် အရွက်ကြွေတတ်သည်။ မကြီးသေးသော အပင်ငယ်တို့၌ သာ အရွက်မကြွေဘဲ စိုစိုပြည်ပြည်ရှိနေတတ်သောကြောင့် တစ်နှစ်ပတ်လုံး ရှုချင်စဖွယ်ရှိ၏။

အခေါက်မှာ မွဲပြာရောင်ဖြစ် ၍ ချောမွတ်သော်လည်း၊ အပွေးတက်လျက်ရှိသည်။

အကိုင်းများသည် အဖျားဖက်တွင် ရှူးမသွားဘဲ၊ တုံးတိတိရှိတတ်၏။ အကိုင်းများတွင် နို့နှစ် ရောင် အစေးထွက်သည့် အခေါက် ရှိသည်။ အကိုင်းများ အောက်ခြေမှစ၍ ဖြာထွက်သည်။ အပွင့်ပွင့်သည့် အခက်များပင်လျှင် အဖျားဖက်တွင် တုံးတိတိရှိသည်။

အရွက်များ အကိုင်းထိပ်တွင် စု၍ ပတ်လည်ထွက်သည်။ အလျား ၁ ပေ ခန့် ထိရှည်သည်။ ရွက်ပြားချောသည်။ ရွက်ရင်းသိမ်၍ ရွက်ထိပ်တွင် ချွန်သည်။ ရွက်နားညီသည်။ ရွက်ညှာ ရှည်၍ အလယ်တွင် မြောင်း တိမ် သို့မဟုတ် အစင်းကြောင်း ပါသည်။ တစ်ပေအထိရှည်သော အရွက်များသည် အကိုင်း၏ အစွန်းပတ်လည်တွင် အပြည့်ပေါက်တတ်သည်။ အရွက်မှာ ချေမွှတ်၍ အနံကျဉ်းသည်။ အရွက်များသည် ရွက်ဖျားဖက်ထက် ရွက်တံဖက်သို့ ပိုမို၍ရှူး၏။ ရွက်လယ်ကြောမှ ရွက်ကြောပြိုင်တို့သည် အလျားလိုက် ဖြာထွက်လျက်ရှိသည်။

အသားများလျက် တုတ်၍ဆတ်သော ပွင့်တံတွင် အပွင့်များသည် အခိုင်လိုက်စု၍ ပွင့်တတ်သည်။ အပွင့်မှာ အဖြူရောင်ဖြစ်၍၊ ပန်းပွင့်၏ အလယ်တွင် အဝါရောင်ရှိသည်။ အချင်း ၂ လက်မ ခန့် ရှိသည်။ ပွင့်ချပ် ၅ ခုပါရှိသည်။ အနံ့ မွှေးကြိုင် သည်။ အလယ် တွင် အဝါနုရောင် ၊ အစိမ်းရောင် ၊ ပန်းရောင် ၊ အမွေးနု ကလေးများရှိသည်။ ကဆုန်လ၊ နယုန်လ များတွင် ပွင့်သည်။ ပွင့်ချပ်အောက်ခံတွင် ပန်းရောင်ထနေသည်ကို တခါတရံတွေ့ရတတ်သည်။ ပွင့်ချပ်များသည် အောက်ခြေတွင် တချပ်နှင့်တချပ် ထပ်လျက်ရှိ၍ ဝက်အူလိမ်သကဲ့သို့ တစ်ဘက်သို့လိမ်လျက်ရှိ၏။ ဝတ်ဆံဖိုများကိုမူ မမြင်နိုင်ချေ။ အချို့အပင်တွင် အနီရောင်ဖက်သို့လုနေသော လိမ္မော်ရောင်အပွင့်များ ပွင့်တတ်သည်။ စံကားပန်းတွင် အလွန် မွှေးကြိုင်သော အနံ့ရှိသည်။

အသီးမှာ ဦးချိုပုံသဏ္ဍန်ရှိသော သီးတောင့်ဖြစ်သည်။ အလျား ၈ လက်မရှိသည်။ နှစ်ခုတွဲ သီးသည်။ တွဲလောင်းကျ နေသော အညှာတွင် အတွဲလိုက် သို့မဟုတ် အစုံလိုက်အသီးသီးသည်။ ဝါခေါင် ၊ တော်သလင်း တွင် သီးသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော သီးတောင့်များ၌ အစေ့ကိုမတွေ့ရချေ။ မြန်မာနိုင်ငံ၌လည်း ယင်းအစေ့ကိုတွေ့ရခဲသည်။

ဒေသအလိုက် အသုံးပြုပုံ

ဆေးအသုံး

စံကားပန်းပင်သည် ဆေးဖက်ဝင်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ အပင်မှရသည့် နို့ရည်နှင့်တူသောအစေးကို ရူမက်တစ်ဇင် ရောဂါပျောက်ဆေးအဖြစ် အသုံးပြုနိုင်သည့်အပြင် စန္ဒကူးဆီ၊ ပရုတ်တို့နှင့် ပေါင်း၍ ယားနာပျောက်ဆေးအဖြစ်လည်း အသုံးပြုနိုင်သည်။ စံကားပန်းပင်အခေါက်ကို နိုင်ငံအသီးသီးတွင် အမျိုးမျိုး အသုံးချကြသည်။ အခေါက်ကို အဖျားဖြတ်ဆေး၊ အနာပျောက်ဆေးနှင့် ဝမ်းနုတ်ဆေးအဖြစ် အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ အရွက်ကို မီးကင်ပြီးလျှင် ဖောရောင်နေသောနေရာတွင် အုံပေးပါက ဖောရောင်ခြင်း ပျောက်ကင်းနိုင်သည်ဟု ဆို၏။ အဖူးကို ကွမ်းရွက် နှင့်ရော၍ အဖျားဖြတ်ဆေးအဖြစ်လည်း အသုံးပြုတတ်ကြသည်။

မြန်မာဆေးကျမ်းများ အလိုအရ စံကားသည် စပ်၊ ခါး ၊ ဖန်သော အရသာ ရှိ၍ ပူသော သတ္တိ ရှိ၏။ ဆီး ၊ ဝမ်း ကို ရွှင် စေသည်။ သလိပ် လေကို ကြေစေသည်။ နူနာ ၊ အနာပေါက် ၊ ဝမ်းဗိုက် ရောဂါ တို့ကို ပျောက်ကင်း စေနိုင်သည်။ အသုံးပြုပုံမှာ စံကားပင်၏ အခေါက်နှင့် အကိုင်းမှ ထွက်သော နို့နှစ် ရောင်အစေးကို ဝမ်းနုတ်ဆေး အဖြစ်သုံးသည်။ စံကားပင်မှ ထွက်သော နို့နှစ် ရောင်အစေးသည် ဝမ်းဗိုက်ရောင်ရောဂါ ၊ ဝမ်းဗိုက်ထိုးအောင့်ရောဂါကို ပျောက်ကင်း စေ၏။ စံကားရွက်ကို စားခြင်း ဖြင့် လည်းကောင်း ၊ အပွင့် ကို ပြုတ်တို့ ခြင်းဖြင့် လည်းကောင်း ၊ မန်ကျည်းရည်နှင့် ပြုတ်၍ သနပ်လက်သုပ် လုပ်စားခြင်းဖြင့် လည်းကောင်း ဆီးဝမ်းကို ရွှင်စေ၍ သလိပ်လေကို ကြေစေသည်။

စားစရာ

စကားပွင့်ကို ပြုတ်၍ ထမင်းဝိုင်းတွင် ငါးပိရည်၊ ငါးပိချက် တို့နှင့် တို့စရာ အဖြစ် စားကြသည်။ အပွင့်ပြုတ် ကို ကြက်သွန်နီဆီချက်၊ မြေပဲဆန်ကြော်ထောင်း၊ ကြက်သွန်နီ များဖြင့် လက်သုပ် သုပ်၍ သွားရည်စာအဖြစ် စားကြသည်။ အပွင့်ကို အကြော်မှုန့် မံ၍ ကြော်စားကြသေးသည်။