တစ်ဒေသ ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦး တင်မြှောက်သောစနစ်

တဒေသ-ကိုယ်စားလှယ်တဦးတင်မြှောက်သောစနစ်

ဗြိတိသျှနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့က အသုံးပြုကြသော ဤစနစ်မှာ အရိုးရှင်းဆုံးစနစ်ဟူ၍ လူသိများပြီး မဲဆန္ဒနယ်တခုလျှင် ပါတီအများမှ ကိုယ်စားလှယ်တဦးဆီ စေလွှတ်ယှဉ်ပြိုင်စေကာ မဲအများဆုံးရရှိသူကလွှတ်တော်အမတ်အဖြစ်ရွေးကောက်ခံရသောစနစ်ပင်ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ပါတီလေးခုမှ ကိုယ်စားလှယ်များသည် မဲအရေအတွက်စုစုပေါင်း၏ ၂၅၊ ၂၅၊ ၂၄၊ ၂၆ အသီးသီးရာခိုင်နှုန်းရှိသော မဲအရေအတွက်များရရှိကြလျှင် ၂၆ရာနှုန်း မဲရရှိသောပါတီမှာ အခြားပါတီများနှင့်ယှဉ်လျှင် မဲကွာဟမှုအလွန်ကျဉ်းမြောင်းသော်လည်း အနိုင်ရရှိကာ အရွေးခံရသောကြောင့် ကျန်ပါတီများမှာ အနိုင်ရသောပါတီကိုယှဉ်နိုင်ရေးအတွက် အချင်းချင်းပေါင်းစည်းကြပြီး ပေါ်ထွန်းလာသော ပါတီအသစ်ကအနိုင်ပြန်ရသည့်အခါ ကျန်သောပါတီများကလည်း ပြန်လည်ပေါင်းစည်းကာ အနိုင်ရရန်ကြိုးစားလေ့ရှိကြသည်။ ထို့ကြောင့် ဤစနစ်အသုံးပြုသောနိုင်ငံများတွင် အဆုံး၌ ပါတီငယ်များပေါင်းစုထားသော ပါတီကြီးနှစ်ခုသာ ယှဉ်ပြိုင်ကြသောအခြေသို့ ရောက်ရလေ့ရှိသည်။ ဤသို့နှစ်ပါတီကြီးစိုးသော ပါလီမန်နိုင်ငံရေးစနစ်တွင် ပါတီကြီးနှစ်ခုနှင့် မပေါင်းလိုပဲသီးသန့်တည်ရှိနေသော တတိယပါတီအကြီးအသေးလေးများလည်းရှိတတ်ပြီး ထိုပါတီတို့မှာ ရွေးကောက်ပွဲအနိုင်ရရေးအတွက် ခက်ခဲသော်လည်း အင်အားကောင်းလျှင်ကောင်းသလောက် ပါတီကြီးနှစ်ခုစလုံးအပေါ်တွင် သက်ရောက်မှုများရှိနေသည်။ ပါတီကြီးနှစ်ခုမဲရရှိမှုရာခိုင်နှုန်းတူညီနေပါက မဲရရှိမှုအတန်ငယ်အားကောင်းသော တတိယပါတီကို စည်းရုံးနိုင်သောပါတီကြီးက ထိုတတိယပါတီနှင့်မဟာမိတ်ပြုကာညွှန့်ပေါင်းအစိုးရဖွဲ့ပြီး အစိုးရအာဏာကိုရယူရ၏။(ဤသည်မှာ ယေဘုယျပြောခြင်းဖြစ်ပြီး အချို့နိုင်ငံများတွင် အဓိကပါတီကြီးနှစ်ခုအနက် တခုသည် မဲရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် ပြိုင်ဘက်ထက်သာသော်လည်း မဲရရှိမှုရာခိုင်နှုန်းသည် သတ်မှတ်ထားသော အတိုင်းအတာတခုထက် လျော့နည်းနေလျှင် ညွန့်ပေါင်းအစိုးရဖွဲ့ရမည်ဟူ၍ ပြဋ္ဌာန်းထားသောနိုင်ငံများလည်းရှိသည်။)

တဒေသ-ကိုယ်စားလှယ်တဦးစနစ်၏ အားသာချက်များ

ဤစနစ်မှာ ပြည်သူအများအတွက်အာရုံစိုက်၍ ရွေးချယ်စရာများများမရှိသည့်အတွက် ပါတီတခုစီ၏ အကောင်းအဆိုးလုပ်ရပ်များမှာ ပြည်သူများ၏အမြင်တွင် သိသာထင်ရှားနေသည်။ အနိုင်ရပါတီသည် အစိုးရအဖွဲ့အတွင်း နေရာအများစုရယူကာ မူဝါဒများချမှတ်လုပ်ကိုင်ရာတွင်လည်း အသာရနိုင်သည်။ အာဏာရပါတီက ပြည်သူ၏ဆန္ဒကို မဆိုသလောက်ပင်ဖြစ်စေ မျက်ကွယ်ပြုမိသည့်အခါတွင်လည်း ယခင်ကတည်းက အတိုက်အခံပါတီနှင့်မဲကွာဟမှုကျဉ်းမြောင်းနေသော အခြေအနေတွင် အနည်းငယ်မျှယိမ်းယိုင်သွားသော မဲအသာရမှုကြောင့် အာဏာကိုလက်လွှတ်ရတတ်၏။ အာဏာရလာသောပါတီ၏ ပါလီမန်အတွင်းအမတ်နေရာရရှိမှုသည် မဲအသာရမှုအနည်းငယ်သာသာသော်လည်း ပါလီမန်အတွင်း အမတ်နေရာအများစုကို ယူပိုင်ခွင့်ရှိကာ အစိုးရဖွဲ့နိုင်၏။ ထိုသို့သော အတိမ်းအစောင်းမခံနိုင်သောအခြေအနေများကြောင့် အာဏာရပါတီသည် မိမိတို့၏အုပ်ချုပ်မှုလုပ်ရပ်များကို လက်လွတ်စပယ်မလုပ်ရဲပဲ အနည်းငယ်မျှသောမကျေနပ်မှုကြောင့် မဲအသာရရှိမှုလျော့သွားသည်နှင့်တပြိုင်နက် မိမိနှင့်မတိမ်းမယိမ်းအတိုက်အခံကို အာဏာလွှဲပေးရနိုင်သည်။ ဤသည်ကိုပင် တဒေသ-ကိုယ်စားလှယ်တဦးစနစ်ဟု အားသာချက်အဖြစ်ရှုမြင်နိုင်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင်မူ အခြေခံဥပဒေအရ အာဏာခွဲဝေမှုပုံစံအဖြစ် အာဏာရပါတီသည် အစိုးရဖွဲ့ခွင့်အဖြစ် အိမ်ဖြူတော်တွင်အသာရလျှင် အတိုက်အခံကို ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်တွင်လွှမ်းမိုးစေခြင်းဖြင့် သူတို့၏ တဒေသ-ကိုယ်စားလှယ်တဦးစနစ်ကို ပုံဖျက်ထား၏။

တဒေသ-ကိုယ်စားလှယ်တဦးစနစ်၏ အားနည်းချက်များ

ဤစနစ်တွင် အနိုင်ရပါတီသည် အစိုးရအဖွဲ့နှင့်ပါလီမန်အတွင်း အမတ်နေရာအများစုရရေးအတွက် မဲများများအသာရရန်မလိုပဲ အနိုင်ရသည်နှင့်တပြိုင်နက် ပါလီမန်နှင့် အစိုးရအဖွဲ့အတွင်း မိမိလူများကိုသာအများစုရွေးချယ်ခွင့်ရကာ စိတ်ကြိုက်အုပ်ချုပ်နိုင်သော်လည်း ပြည်သူလူထု၏ ဆန္ဒကို အမှန်တကယ်ကိုယ်စားပြုသည်ဟု အသေအချာမပြောနိုင်ပေ။ အကြောင်းမှာ မိမိ၏ပြိုင်ဘက်ပါတီအပေါ်အနိုင်ရမှုရာနှုန်းသည် ၅၁ရာနှုန်း၊ ၄၉ရာနှုန်းဖြစ်စေကာမူ ၄၉ရာနှုန်းရသော အတိုက်အခံက အရှုံးပေးရကာ အစိုးရအဖွဲ့တွင် အတိုက်အခံပါတီ၏ အစိုးရအဖွဲ့အတွင်းပါဝင်မှုမှာလည်း မရှိသလောက်ဖြစ်သွားရသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ မဲဆန္ဒနယ်အချို့သည် ပါတီကြီးတခုခု၏ လုံးဝချုပ်ကိုင်ထားခြင်း(gerrymandering)ခံရပြီး “ဤမဲဆန္ဒနယ်သည် ငါတို့ပါတီအတွက် မည်သည့်အခါပင်ဖြစ်စေသေချာပြီးဖြစ်သည်” ဟူ၍ပင်တွက်ဆထား၍ရနေသော အခြေအနေဖြစ်နေပြီး အခြားအချို့ချို့သောနယ်များတွင်သာ အကြိတ်အနယ်ပြိုင်ရသော အခြေအနေကျန်ရှိနေသည်။ အဓိကပါတီကြီးနှစ်ခုစလုံးမှာ အမှားမခံသောအခြေအနေအောက်၌ လူထုအကြိုက်ပြောဆိုမဲဆွယ်ကြရာတွင် အကြောင်းအရာများမှာ မတိမ်းမယိမ်းတူညီနေကြသည်ကများပြီး နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများမှာ လူထုအတွက်ငြီးငွေ့စရာဖြစ်လာနိုင်၏။ နှစ်ပါတီစလုံးသည်ထူးမခြားနားသာဖြစ်သည်ဟု လူထုကယူဆလာသည့်အခါတွင် မဲပေးသူအရေအတွက်လည်းလျော့နည်းလာပြီး ဒီမိုကရေစီ၏အနှစ်သာရဖြစ်သော အစိုးရဖွဲ့စည်းမှုတွင် လူထုပါဝင်ပတ်သတ်ဆုံးဖြတ်နိုင်မှုလည်းလျော့နည်းလာမည်ဖြစ်သည်။ အချိုးကျဗဟုကိုယ်စားလှယ်စနစ်ကျင့်သုံးကြသော ဥရောပနိုင်ငံအများစုတွင်မူ လူထုသည် ရွေးချယ်စရာပါတီများအရောင်အသွေးစုံလင်သည့်အတွက် မဲပေးသူအရေအတွက်ရာနှုန်းမှာ နှစ်ပါတီအခြေပြုနိုင်ငံရေးရှိသော နိုင်ငံများထက်မြင့်မားလေ့ရှိသည်။