ချားလ်စ်၏ နိယာမ

အပူချိန်နှင့် ထုထည်အကြား ဆက်နွယ်မှုရှိပုံကို ပြထားသည့် ရုပ်ပုံ

ချားလ်စ်၏ နိယာမ ( law of volume ဟုလည်း သိကြသေးသည်။) သည် ဓာတ်ငွေ့ကို အပူပေးသည့်အခါ မည်သို့ပြန့်သွားသည်ကို လေ့လာစမ်းသပ်မှု ဖြစ်သည်။ ချား၏ နိယာမကို စာသားဖြင့် ဖော်ပြရသော် -

ခြောက်သွေ့သော ဓာတ်ငွေ့တွင် သက်ရောက်နေသောဖိအားသည် ကိန်းသေဖြစ်ပါက ကယ်လ်ဗင်အပူချိန် (Kelvin temperature) နှင့် ထုထည်သည် တိုက်ရိုက်အချိုးကျ ကြသည်။

တိုက်ရိုက်အချိုးကျမှုဆက်နွယ်မှုကို အောက်ပါအတိုင်း ရေးနိုင်သည်။

$V\propto T$

သို့မဟုတ်

${\frac {V}{T}}=k,$

အထက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည့် သင်္ကေတများမှာ -

V = ဓာတ်ငွေ့၏ ထုထည်

T = ဓာတ်ငွေ့၏ အပူချိန် (ကယ်လ်ဗင်ဖြငိ့ တိုင်းသည်။)

k =ကိန်းသေ

ဤနိယာမသည် အပူချိန်တိုးလာပါက ဓာတ်ငွေ့၏ ထုထည်တိုးလာသည်ကို ပြ၏။ ဆန့်ကျင်ဖက်အနေဖြင့် အပူချိန် လျော့ကျသွားပါက ထုထည်လည်း လျော့ကျသွားသည်။ တူညီသည့် အရာဝတ္ထုကို မတူညီသည့် အခြေအနေနှစ်ခုတွင် နှိုင်းယှဉ်ခြင်းအတွက် နိယာမကို အောက်ပါအတိုင်း ရေးနိုင်သည်။

${\frac {V_{1}}{T_{1}}}={\frac {V_{2}}{T_{2}}}\qquad {\text{or}}\qquad {\frac {V_{2}}{V_{1}}}={\frac {T_{2}}{T_{1}}}\qquad {\text{or}}\qquad V_{1}T_{2}=V_{2}T_{1}.$

ညီမျှခြင်းတွင် ပကတိအပူချိန် တိုးပါက ဓာတ်ငွေ့၏ ထုထည်သည်လည်း အချိုးအစားတကျ တိုးလာသည်။

ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုနှင့် အမည်ပေးပုံ

နိယာမ၏ အမည်သည် သိပ္ပံပညာရှင် Jacques Charles ကို အစွဲပြုကာ ပေးထားသည်။ Jacques Charles သည် မူလနိယာမကို ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။

ဓာတ်ငွေ့နှင့် အခိုးအငွေ့တို့သည် တိကျသောအပူချိန်အမှတ်နှစ်ခုအကြားတွင် တူညီသောပမာဏဖြင့် ပျံ့နှံ့ကြသည်ကို John Dalton က စမ်းသပ်ပြခဲ့၏။ ၁၈၀၂ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၃၁ ရက်နေ့တွင် ပြင်သစ်လူမျိုး အတွေးအခေါ်သမား Joseph Louis Gay-Lussac က ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုကို ပြင်သစ်အမျိုးသားတက္ကသိုလ်သို့ ပြသကာ အတည်ပြုခဲ့သည်။ သူသည် ၁၇၈၀ ခုနှစ်များက ထုတ်ဝေခြင်းမရှိသည့် Jacques Charles ၏ အလုပ်ကို ချီးကျူးဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။ အခြေခံစည်းမျည်းများမှာမူ Guillaume Amontons နှင့် Francis Hauksbee တို့က ရာစုနှစ်ခုအစောကာလကတည်းက ဖော်ပြခဲ့သည်။

Dalton က နိယာမသည် ပထမအကြိမ် လက်တွေ့ပြသခဲ့ရာတွင် ဓာတ်ငွေ့အားလုံးနှင့် အငွေ့ပြန်သောအရည်တို့၏ အခိုးအငွေ့တို့သည် ဆူမှတ်အထက် အပူချိန်တွင် အကျိုးသက်ရောက်သည်။ Gay-Lussac ကလည်း ထိုအချက်ကို သဘောထား တူညီသည်။ ပြဒါးတိုင်ကဲ့သို့သော တိကျသည့် အရည်မှတ်နှစ်ခုဖြင့် တိုင်းတာပါက ထုထည်နှင့် အပူချိန်၏ ဆက်သွယ်မှုသည် linear function တစ်ခုအဖြစ် ပြသရန် မဖြစ်နိုင်ကြောင်း Gay-Lussac က ပြသခဲ့သည်။ Gay-Lussac သညိ linear အတိုင်းဆက်နွယ်မှုရှိသည်ဟု ဆိုသော မည်သည့်နိယာမကိုမှ လက်မခံကြောင်း စာတမ်းတွင် ရေးသားခဲ့သည်။ Dalton နှင့် Gay-Lussac တို့၏ အဓိကသုံးသပ်ချက်ကို သင်္ချာနည်းဖြင့် ရေးသားပါက -

$V_{100}-V_{0}=kV_{0}\,$

အထက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည့် သင်္ကေတများမှာ -

V₁₀₀ = အပူချိန် ၁၀၀ °C တွင် ဓာတ်ငွေ့ပိုင်ဆိုင်သော ထုထည်

V₀ = အပူချိန် ၀ °C တွင် ဓာတ်ငွေ့ပိုင်ဆိုင်သော ထုထည်

k = ကိန်းသေဖြစ်သည်။ တည်မြဲသော ဖိအားရှိသော ဓာတ်ငွေ့များတွင် တူညီသည်။

ဤညီမျှခြင်းတွင် အပူချိန်နှင့် ချားလ်စ်၏ နိယာမဟုသိလာမည့် အရာများ မပါဝင်ပေ။ Gay-Lussac ၏ k တန်ဖိုးသည် ( 1⁄2.6666) ဖြစ်သည်။ Dalton ၏ အစောပိုင်း တန်ဖိုးနှင့်လည်း ထပ်တူကျသည်။ လက်ရှိတန်ဖိုး ဖြစ်သည့် 1⁄2.7315 နှင့်လည်း နီးစပ်သည်။ ဤညီမျှခြင်းအတွက် Gay-Lussac သည် J. Charlesကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ရေ၏ တိကျသောအမှတ်များရှိ ထုထည်ကိုသာမက အမှတ်နှစ်ခုကြားကိုပါတိုင်းတာခဲ့သည့် Dalton ၏ အတိုင်းအတာသည် Gay-Lussac ထက် ပိုမိုကျယ်ဝန်းသည်။