ခရာ-ဒိုင် ဘာသာစကားများ

ခရာ-ဒိုင်
တိုင်-ခဒိုင်, တိုင်(ရှမ်း)
လူမျိုး:	တိုင်လူမျိုး
ဒေသအလိုက် ပျံ့နှံ့မှု:	တရုတ်နိုင်ငံတောင်ပိုင်း၊ ဟိုင်နန်ကျွန်း၊ အရှေ့တောင်အာရှ နှင့် အရှေ့မြောက်အိန္ဒိယ
ခွဲခြားမှု:	ကမ္ဘာ့ အဓိက ဘာသာစကားမိသားစုများအနက်မှ တစ်ခု
ရှေးဦးပထမဖြစ်သော ဘာသာစကား	ရှေးဦး-ခရာ-တိုင်
အခွဲများ:	ခရာ Kam–Sui Biao–Lakkia Be–Jizhao တိုင် Hlai–Jiamao
Glottolog:	taik1256
Distribution of the Tai–Kadai language family.   ခရာ ဘာသာစကားများ   Kam–Sui languages   Be languages   Hlai languages   မြောက်ပိုင်း တိုင် ဘာသာစကားများ   အလယ်ပိုင်း တိုင် ဘာသာစကားများ   အနောက်တောင်ပိုင်း တိုင် ဘာသာစကားများ

ခရာ–ဒိုင် ဘာသာစကားများ သို့မဟုတ် တိုင်-ခဒိုင် ဘာသာစကားအုပ်စုကို တရုတ်နိုင်ငံတောင်ပိုင်း၊ အရှေ့တောင်အာရှကုန်းမကြီး နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံအရှေ့မြောက်ပိုင်းတို့တွင် အသုံးပြုသည်။ ထိုင်းနှင့်လာအို နိုင်ငံတို့၏ တရားဝင်ရုံးသုံးဘာသာစကားဖြစ်သော ထိုင်းဘာသာစကားနှင့် လာအိုဘာသာစကားသည် ဤအုပ်စုတွင်ပါဝင်သည်။ ခရာ-ဒိုင် အုပ်စုဝင် ဘာသာစကား ပြောဆိုသူများမှာ ၉၃သန်းခန့်ရှိပြီး အဲဒီထဲတွင်း 60% သည် ထိုင်းစကား ပြောဆိုသူများဖြစ်သည်။ Ethnologue က ခရာ-ဒိုင် ဘာသာစကားပေါင်း 95 မျိုးစာရင်းပြုစုထားပြီး 62 သည် တိုင်(ရှမ်း)ဘာသာစကား၏ အကိုင်းအခက်များတွင်ပါဝင်သည်။ယခင်က တရုတ်-တိဗက်အုပ်စု(Sino-Tibetan) ၏ အခွဲ Sino-Tai theory (ထိုင်း-တရုတ်အုပ်စု သီအိုရီ) ကိုယုံကြည်ကြသော်လည်း၊ ယခုအချိန်တွင် တိကျသော ဆက်စပ်မှုအထောက်အထားသက်သေမရှိသဖြင့် 1980တွင် ပယ်ဖျက်ခံခဲ့ရသည်။

သမိုင်းကြောင်း နှင့် မျိုးရိုးဗီဇ

Kra–Dai ဘာသာစကားများ၏ မူလဖြစ်ပေါ်ရာဒေသသည် ယခု တရုတ်နိုင်ငံ၏ တောင်ပိုင်း – ဂွမ်စီ (Guangxi), ယွမ်နန် (Yunnan) တို့အနီးဖြစ်သည်ဟု ယူဆရသည်။Zhuang, Dong, Li များသည် တရုတ်သမိုင်းစာတမ်းများတွင် Bai Yue (百越) ဟု ခေါ်ကြသော ရှေးလူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် ပါဝင်သည်ဟု ယူဆရသည်။ထိုင်း၊ လာအို၊ ရှမ်းတို့သည် ထိုအုပ်စုမှ Tai-speaking groups တစ်ခုအဖြစ် အရှေ့တောင်အာရှသို့ ပြန့်နှံ့ခဲ့ကြသည်။ထိုပြန့်နှံ့မှုသည် ခန့်မှန်းခြေရာနှစ် ၁၀၀၀ – ၁၂၀၀ CE အတွင်း ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ phylogenetic tree တွင် ခရာ-ဒိုင်(ရှမ်း၊ထိုင်း၊လာအို၊စသောလူမျိူးများ) နှင့် ဩစထြိုအေးရှားတစ်(မွန်၊ခမာ၊ပလောင်၊စသောလူမျိုးများ)တို့သည် O1b branch (O-M95, O-M119)၏ ရင်းမြစ်အချင်းချင်းနီးစပ်သူများဖြစ်သည်။ထို့ကြောင့် သမိုင်းအစောပိုင်းတွင်တူညီတဲ့ ရင်းမြစ်(ယန်စီမြစ်ဝှမ်းဒေသ၊တရုတ်နိုင်ငံတောင်ပိုင်းတွင် အတူတကွနေထိုင်ခဲ့ကြပြီး ဩစထြိုအေးရှားတစ် နှင့် ခရာ-ဒိုင် ဟုကွဲထွက်ပြန့်နှံ့လာသည်ဟုယူဆနိုင်သည်။

Kra–Dai လူမျိုး များတွင် ရှေးဟောင်း DNA Haplogroups ဖြစ်သော O1b1a1a (O-M95) နှင့် O2a2b (O-M7) တွေ့ရပြီး ထို Haplogroups များသည် အရှေ့တောင်အာရှ နှင့် တရုတ်တောင်ပိုင်းတွင် တွေ့ရများသော Tai-Kadai လူမျိုးများ ၏ မျိုးရိုးဗီဇမျှဝေမှု သက်သေ ဖြစ်နိုင်သည်။ထိုဗီဇတူမှုများကို မွန်-ခမာ(Austroasiatic) နှင့် တရုတ်-တိဗက်(Sino-Tibetan) နှစ်ဖက်လုံးတွင်အနည်းငယ်မျှသာ တွေ့ရသည်။ ထို့ကြောင့် Kra–Dai သည် တစ်ခုတည်းသော မျိုးရင်း (language family isolate level) ဖြစ်နိုင်သည်ဟူယူဆနိုင်သည်။

အမည်သုံးစွဲမှု

Tai–Kadai ဆိုသည်မှာ Tai branch (ဥပမာ – ထိုင်း၊ လာအို၊ ရှမ်း) နှင့် Kadai branch (ယခင်တွင် အနည်းငယ်သာလူသိတဲ့ Kra group) တို့မှ ဆင်းသက်သည်။ ယနေ့တွင် ပညာရှင်အများစုက “Kadai” ဆိုသည်မှာ Tai နှင့် Kra တို့ကို သီးခြားသတ်မှတ်မှုမရှိဘဲ ပေါင်းခေါ်ခြင်းဖြစ်ပြီး မမှန်ဟုသတ်မှတ်ကြသဖြင့်, Kra–Dai (ခရာ–တိုင်(ဒိုင်)) ဟု ခေါ်ခြင်းမှာ ပညာရေးအခြေခံသုံးသပ်ချက်အရ သင့်တော်သည့်အမည်ဖြစ်သည်။ထို့ကြောင့် “Kra–Dai” ဟု ခေတ်သစ်ဘာသာစကားဗေဒအထောက်အထားတွင် သဘောတူသုံးစွဲလာကြသည်။

မှန်ကန်မှုမရှိသော ထိုင်း-တရုတ်အုပ်စုအားပယ်ဖျက်ခဲ့ပြီး သီးခြားဘာသာစကားအုပ်စုဖြစ်လာခဲ့ခြင်း

• 1960s – Paul K. Benedict က “Austro-Tai” သီအိုရီကိုတင်ပြကာ Tai-Kadai ကို Austroasiatic နှင့် ချိတ်ဆက်ရန် ကြိုးပမ်းသည်။
• 1977 – Li Fang-Kuei နှင့် Laurent Sagart တို့က Tai-Kadai နှင့် Sino-Tibetan အကြား၌ regular sound correspondences မရှိကြောင်း ပြသသည်။
• 1990s – ထိုင်းနှင့် တရုတ်စကားအကြား shared core vocabulary မရှိကြောင်း၊ ဝေါဟာရတူမှုများသည် “loanwords” ဖြစ်ကြောင်း သက်သေပြထားသည်။
• 2000s+ – Glottolog, Ethnologue, နှင့် comparative linguistics majority များက Sino-Tai သီအိုရီကို ပယ်ဖျက် ခဲ့သည်။

သဒ္ဒါနှင့် အသံဗေဒလက္ခဏာများ

Kra–Dai ဘာသာစကားများတွင် စဉ်ဆက်မပြတ်တွေ့ရသည့်သဒ္ဒါပုံစံများမှာ -

သဒ္ဒါပုံစံ

SVO word order (Subject–Verb–Object) ဥပမာ – “ႁဝ်းႁၵ်ႉသူ-ငါ+ချစ်တယ်+နင်-ฉันรักคุณ“ (မြန်မာစကားဟာ SOV ဖြစ်သဖြင့် “ငါနင့်ကိုချစ်တယ်”ပြောမှသာ အဓိပ္ပာယ်သက်ရောက်သည်။)

Tonal system

Tone (နိမ့်မြင့်သံ) အစဉ်အလာဖြင့်ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် တိုင်အနွယ်ဘာသာစကားများ တွင် tone များစွာရှိသည်။

Monosyllabic words

Kra–Dai languages တော်တော်များများတွင် ဗျည်းတစ်လုံး/အသံတစ်လုံးတည်းဖြင့် စကားလုံးတစ်လုံးဖွဲ့နိုင်ခြင်းရှိသည်။

Serial verb constructions

Verb တချို့ကို အတိုင်းအတာတူ ချိတ်ဆက်ရေးသားခြင်း။ (ဥပမာ: သွားယူ၊ လာစား)